Abu Bakr Muhammed at Turtushi, Sirāj al-Mulūk

Bu çalışmada Endülüs alimlerinden Muhammed Ebubekir et-Turtuşi’nin Sirâcü’l Mûlük isimli siyaset, tarih felsefesi, ahlak ve kamu hukukunun temel ilkelerine dair kaleme aldığı kitap değerlendirilmektedir. Turtuşi’nin bu eseri siyasetnameler arasında önemli bir yere etkiye sahiptir. alimi olmakla birlikte Irak, Suriye Mısır’da yaşamış, Endülüs’te kazandığı ilmi birikimini Şam Bağdat gibi şehirlere giderek katıldığı ilim meclislerinde artırmıştır. Müellif eserde yöneticilere öğütler vermektedir. Mûlük’te öne çıkan en hususun “hakk’ı söylemek, helal düşünme, konuşma, davranma yaşama” olduğu söylenebilir. Eserde hükümdarlara, vezirlere, ileri gelen devlet yöneticilerine yargıçlara hitap edilmektedir. İslam tarihinin geçmiş dönemlerinde yaşanan olaylar, örnekler, alimlerin düşünceleri, uyarıları sözleri aktarılmaktadır. Bunların yanında müellif farklı medeniyet kültürlerden filozofların görüşlerine, kralların, yöneticilerin sözlerine, birikimlerine yaşadıklarına yer Kur'an-ı Kerim ayetleri hadis-i şerif’lerin yanında, Peygamberler, alimler, arifler hikmet ehlinin nükteleri, sultanların, halifelerin hatıraları dikkat çekici tarzda yazılmıştır. Yöneticilere akıcı, etkileyici, akla gönüllere eden sunulan nasihatler, uyarılar, ibret tabloları geçmişten örnekler ile yol haritası sunulmaktadır. sorumlulukları, devletin ekonomik durumu, ordunun bakımı, savaş stratejileri konular da bulunmakta; sultanlara, yönelik uyulması gereken ilkeler, kurallar hikmetler üzerinde durulmaktadır. Eserin yazılış tarzında iyi, güzel doğru misaller, kötü, çirkin yanlışlarla mukayese edilerek ahenk içerisinde almıştır. Hukuki ahlaki ilkelere dayalı, “helal/ haram yaşam” ayrımını hassasiyetini alan eser; kişi, toplum açısından ayrıma bakış açısı, tefekkür muhakeme özelliği taşımaktadır. Kitap, geniş coğrafyada yüzyıllarca etkili olmuştur. Mûlük’u zamanımız itibariyle de etkin canlı ahlak, siyasetname eseridir. Kitap altmış dört bölümden oluşmaktadır. “Hükümdara Öğütler” diye başlar, alışılan sistematik konu tasnifi görülmeden kendine has devam eder. üslup, kitabın olmasını sağlamaktadır.